Auteur: Olivier Hottois

Het Joods Museum van België nodigt u uit om een korte film te ontdekken, geregisseerd door Sarah Lederman, die zijn inspiratie put uit het werk van cineaste Chantal Akerman, een van de kunstenaars die te zien zijn in de tentoonstelling “Four Sisters”.

Les Racines de l’eau (synopsis) : Twee vrouwen, een Asjkenazische Jood uit Polen en een Sefardische Jood uit Algerije, ontmoeten elkaar in Brussel met dezelfde zoektocht: uitzoeken wat hun Joodse identiteit voor hen betekent. Hun grootste wens is het ondergaan van het waterritueel dat Mikveh heet. Maar ze zijn niet welkom in een badhuis, omdat ze noch getrouwd noch orthodox zijn. Toch proberen ze tijdens een roadtrip hun erfgoed op te eisen en zich hun jodendom eigen te maken.

Programma : 

Deuren open om 18.30 uur 

Filmvertoning vanaf 19.00 uur

Gesprek met Shabbes 24/7 Collective en Samuel Kujas (directeur van IMAJ) vanaf 19.45 uur


Licht diner van 20.30 tot 22.00 uur 


Prijs: 10 euro (+ gratis toegang tot de tentoonstelling ‘Four Sisters’)
Gratis voor studenten

“Spiegeleffect: ik ben dit alles, stuk voor stuk. Ik ga door elke porie naar buiten. Ik ben doorkruist, binnengedrongen, onteigend. En toch, in deze dunne huid, groei ik, leef ik.” (Marianne Berenhaut)

In Private Collection / Vie Privée nodigt choreografe/performer Ula Sickle het publiek uit om de tentoonstelling “Four Sisters” te verkennen via de materialiteit van de Poupées-Poubelles – transparante nylon panty’s gevuld met textiel en alledaagse voorwerpen – gemaakt door kunstenares Marianne Berenhaut.

In 1969 raakte Marianne Berenhaut door een val van meer dan vier meter meer dan een jaar bedlegerig. Het ongeval werd een gelegenheid om haar artistieke praktijk in vraag te stellen en opnieuw uit te vinden: niet langer in staat tot grootschalige fysieke producties, keerde zij met de Poupées-Poubelles terug naar een productie die resoneerde met de eisen van het feministische gedachtegoed waarmee zij nauw verbonden was.

Voor deze voorstelling nodigde Ula Sickle Sabrina Seifried en Joëlle Laederach uit om een reeks draagbare stukken te ontwikkelen in natuurlijke latex, een veranderlijk materiaal dat bekend staat om zijn helende, beschermende en sensuele eigenschappen.

De performer Katja Dreyer personifieert de Poupées-Poubelles, die zij belichaamt door deze kledingcreaties te dragen in een door Ula Sickle ontwikkelde choreografie.

Programma :

15:30: Deuren open

16:00 : Aanvang van de voorstelling

16u30 – 17u30 : Gesprek met Yann Chataigné, Marianne Berenhaut en Ula Sickle (EN)

17u30 : Performance

18h00 : Drink

Prijs: 10 euro (+ gratis toegang tot de tentoonstelling “Four Sisters”)

Oorlogsfotografie wordt inderdaad vaak door mannen gedomineerd, maar toch heeft ook Julia Pirotte, zoals zovele vrouwelijke fotografen, ook in oorlogsgebieden gewerkt. De Poolse fotografe van Joodse afkomst documenteerde het verzet in Marseille tijdens de Tweede Wereldoorlog, het leven van Joodse families in het interneringskamp Bompard en de pogrom van Kielce. In conflictgebieden krijgen vrouwen vaak toegang tot gezinnen en kinderen en Julia Pirotte maakte van hen bijzonder ontroerende portretten. Haar foto’s speelden een doorslaggevende rol bij de beeldvorming over de oorlog. Door de beelden en de reis van Julia Pirotte onder de aandacht te brengen, onderzoeken Bruna Lo Biundo, Caroline François en Maja Wolny de specificiteit van de vrouwelijke blik op oorlog en laten ze ons zien dat vrouwen evenzeer beelden doorgeven en getuigen zijn van gruwelijkheden. De conferentie zal ook de vraag stellen hoe andere vrouwen die Julia Pirotte tijdens haar loopbaan is tegengekomen, hebben bijgedragen aan haar werk.

De conferentie wordt gehouden in FR/EN
De sprekers zijn : Maja Wolny, Bruna Lo Biundo, Caroline François
Programma :
Opening van de deuren 18.00
Begin van de conferentie 18:30
Borrel om 19:30/20:00

Met de steun van het Poolse Instituut in Brussel

Tijdens de Nocturnes zal het Joods Museum van België meer dan ooit een ruimte zijn voor ontmoeting en dialoog. Naast de permanente tentoonstelling over de joodse religie en cultuur zijn er twee tijdelijke tentoonstellingen. Four sisters combineert de werken van Chantal Akerman, Marianne Berenhaut, Sarah Kaliski en Julia Pirotte, alle vier vrouwen, kunstenaars, Joden en bewaarders van een herinnering. 236. Land(es)capes of the 20th Convoy biedt aan de hand van de foto’s van Jo Struyven en de schilderijen van Luc Tuymans een artistieke kijk op een uitzonderlijke episode uit de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Op 19 april 1943 slaagden 236 gedeporteerden er dankzij verzetsacties in om uit de trein te springen die hen naar Auschwitz bracht.

Meer informatie

WORKSHOP Wil je meer leren over het jodendom? Welke riten en gebruiken maken deel uit van het joodse gezinsleven? In deze workshop over Joodse culturen is het de bedoeling bruggen te slaan, de overeenkomsten tussen culturen en hun verrijkende verschillen te laten zien. De workshop richt zich tot alle doelgroepen, ongeacht hun achtergrond en geloofsovertuiging. 

→ 18:00 (NL) / 19:30 (FR) – Beperkte plaatsen, Gelieve een e-mail te sturen naar edu@mjb-jmb.org, met jouw naam, het aantal personen dat je wenst in te schrijven, de taal van de activiteit en naam van de activiteit.

WORKSHOP De laatste overlevenden van de Shoah vertellen je hun persoonlijke verhalen, gedocumenteerd door de archieven van het museum. Een unieke en uitzonderlijke kans om iemand te leren kennen die de Shoah overleefde en je zal uitleggen waarom getuigenis afleggen ook vandaag nog noodzakelijk is. 

→ 17:30 (FR) / 19:30 (FR) – Beperkte plaatsen, Gelieve een e-mail te sturen naar edu@mjb-jmb.org, met jouw naam, het aantal personen dat je wenst in te schrijven, de taal van de activiteit en naam van de activiteit.

De Stichting Auschwitz en het Joods Museum van België presenteren :

Woensdag 19 april 2023

In het Joods Museum van België (Minimenstraat 21, 1000 Brussel)

Programma

10u00: Ontvangst en koffie

10u20: Opening van de studiedag : Barbara Cuglietta (JMB)

10u30: Probleemstelling van de studiedag en presentatie van het boek Ontsnappingslandschappen van het XXe konvooi: Daniel Weyssow (vzw Auschwitz in Gedachtenis) en Jo Struyven (fotograaf)

10u50: Videofragment: Op het spoor van het XXe konvooi met Simon Gronowski

Historische context

11u10: Dr. Laurence Schram (Kazerne Dossin): De voorbereiding van het XXe konvooi in de Kazerne Dossin te Mechelen

De stem van de Getuige

11u40: Vivian Yarom (Ontsnapte van het XXe konvooi)

12u00: Philippe Maistriau (Zoon van Robert Maistriau)

12u20: Romain De Nys (Kleinzoon van Simon Gronowski)

12u40: Aurore Devos (Achterkleindochter van Chaja Schreiber Anisfeld)

13u00: Pauze en broodjeslunch

De herinnering aan het XXe konvooi

13u45: Roland Schmid (Atelier Marcel Hastir): De rol van het Atelier Marcel Hastir in de gegeven steun aan de protagonisten in de actie tegen het XXe konvooi en hun latere lot

14u15: Jo Peeters (Huis van het Belgisch-Franse verzet): De herdenkingen aan de aanval tegen het XXe konvooi te Boortmeerbeek

14u45: Vragen en antwoorden

15u15: Conclusies

Informatie: www.auschwitz.be

Gratis, doch verplichte inschrijving op info@auschwitz.be Conferenties in het Nederlands en het Frans met simultane vertaling

© Jo Struyven

Op 19 maart 2023 om 17 uur hebben de Unie van Joodse Studenten van België, het MerKaz en het Joods Museum van België het genoegen sociologe Illana Weizman te verwelkomen ter gelegenheid van de publicatie van haar nieuwste boek “Des blancs comme les autres ?”, waarin ze wijst naar de dode hoek van de strijd tegen antisemitisme in antiracistische kringen.

Een panel van sprekers uit de joodse associatieve wereld en de antiracistische associatieve wereld zal de presentatie van Ilana Weizman volgen om met haar een dialoog te voeren op basis van haar werk. We zullen hun namen de komende dagen op het evenement publiceren.

Het is een feit dat in de huidige joodse gemeenschappen het gevoel overheerst dat de strijd tegen antisemitisme het grote vergeten deel is van de antiracistische strijd. De eenzaamheid waarmee activisten in de strijd tegen antisemitisme maar al te vaak worden mee geconfronteerd of, simpelweg, het gebrek aan inzicht van antisemitisme in antiracistische kringen, zijn allemaal elementen die dit gevoel versterken.

Geconfronteerd met deze observatie zullen de sprekers en het publiek verschillende belangrijke vragen bespreken: waarom wordt antisemitisme gemarginaliseerd in antiracistische strijd?  Hoe de strijd tegen antisemitisme en de opname van deze strijd in de actie tegen racisme te rehabiliteren? Hoe de samenwerking tussen de militante verenigingen en de joodse gemeenschappen te vernieuwen?

Dit evenement zal in het Frans zijn.

Chantal Akerman, Marianne Berenhaut, Sarah Kaliski en Julia Pirotte zijn kunstenaars. De één maakt films, de ander sculpturen, nog een ander is schilder, de laatste is fotograaf. Vier Joodse vrouwen, verschillende generaties, geëmigreerd of geboren uit staatloze ouders die Oost-Europa en de vervolgingen waren ontvlucht in de jaren 1930. Alle vier woonden ze in Brussel en hebben ze gemeen dat ze – rechtstreeks of via hun familieleden – de bezetting hebben meegemaakt, de deportaties hebben gezien of zelf ervaren, de catastrofe hebben overleefd.

Chantal, Marianne, Sarah en Julia zijn zussen. Zussen van andere ouders. Ze overleefden, of leefden gewoon, dankzij de veerkracht van hun naasten. Net als Ruth Elias, Ada Lichtman, Paula Biren en Hanna Marton, Les Quatre sœurs dieterugkeerden van de dodenkampen en van wie cineast Claude Lanzmann eind jaren zeventig getuigenissen had verzameld, delen zij de ervaring van de Shoah. In hen is een herinnering opgeslagen, aan evenveel verhalen als er afwezigheden zijn en afgeknapte woorden. Een scheur, een stilte, een obsessie die ze hebben geërfd.

In en rond deze gaping in de geschiedenis, die ook de hunne is, hebben ze als kunstenaars hun werk gecreëerd, een taal en een eigen benaderingswijze ontwikkeld. Chantal, Marianne, Sarah en Julia, die elk in een eigen wereld evolueren, hebben elkaar soms gekruist, opgemerkt aan het begin van een tentoonstelling of een vertoning. Vrouwen, die zich hebben geconstrueerd met een kracht en een toewijding die hen vandaag tot voorbeelden van leven en vrijheid maken. Joodse vrouwen die zich vragen stelden over de zware last van de overdracht en van te behoren tot een gemeenschap, en over de krachten van een versnipperde cultuur in diaspora.

Four Sisters is een tentoonstelling in koor die de blik volgt van deze vier figuren, wier bestaan, samen genomen, een hele eeuw geschiedenis omvat, waar gebeurtenissen en plaatsen, vernietiging en emancipatie, politieke transformaties en intieme experimenten in elkaar haken. Door kunstwerken en archieven, beeld en tekst, monografische presentaties en collectieve arrangementen te combineren, vervlecht Four Sisters de draden van deze levensverhalen zoals een weefsel. Een jongere generatie kunstenaars werkt nu en dan mee aan dit weefsel, zodat het zich uitstrekt tot in het heden. In de plooien en de details van het web, waar herinnering zich in de fictie weeft, toont Four Sisters een gebaar, een tijd, een fragment, waarvan de echo resoneert en nieuwe patronen vormt, zoals een herinnering die enkel kan ontstaan door ze te delen.

Dit tentoonstellingsproject werd gerealiseerd in samenwerking met Bozar, het Musée de la Photographie van Charleroi, de Fondation C.A en het Polish Institute Brussels.

Aan de hand van persoonlijke verhalen, die ze zelf kunnen presenteren, maken de leerlingen kennis met de geschiedenis van het 20e konvooi naar Auschwitz en het verzet dat daartegen in opstand kwam. Deze activiteit wordt gevolgd door een workshop die het thema racisme en verzet behandelt en leerlingen handvatten geeft om hun eigen ethische positie te bepalen bij confrontatie met racistische (en gewelddadige) situaties en om zich bewust te worden van hun eigen handelingskracht.

Deze tentoonstelling toont een artistieke kijk op een uitzonderlijke episode in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Op 19 april 1943 verliet het 20e transport het doorgangskamp Mechelen om 1.631 Joden naar Auschwitz te deporteren. Dankzij verzetsacties, zowel binnenin als buiten de wagons, wisten 236 van deze gedeporteerden uit de trein te springen die hen naar de vernietiging leidde.

Fotograaf Jo Struyven (°Sint-Truiden, 1961) grijpt terug naar deze unieke daad van rebellie in West-Europa tijdens het naziregime en toont ons de landschappen waarin dit weinig bekende verhaal zich afspeelde. De foto’s vormen een eigentijds ‘memoriaal’ als antwoord op de onverschilligheid die vandaag deze kale landschappen kenmerkt, waar geen menselijke aanwezigheid verschijnt, en die toch beladen waren met (on)menselijkheid.

In dialoog met deze foto’s roepen ook twee schilderijen van Luc Tuymans (°Mortsel, 1958) de vernietiging van de Joden en de Roma in Europa op. Tuymans’ werk onderzoekt herhaaldelijk de relatie die individuenhebben met de geschiedenis en confronteert hen met hun vermogen om ze te negeren. Vanaf het einde van de jaren zeventig wordt de vervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog een thema in zijn schilderkunst.

“Een gedicht schrijven na Auschwitz is barbaars”. Dat is de vaststelling van de Duitse filosoof Theodor W. Adorno uit 1949. Het is via twee perspectieven uit de beeldende kunst dat de tentoonstelling deze vraag naar de (on)mogelijkheid van kunst na de Shoah aan de orde stelt.

Bij deze tentoonstelling, georganiseerd in samenwerking met de Stichting Auschwitz, wordt een catalogus uitgegeven (persbericht op 19 april 2023) en een educatieve ruimte ingericht met getuigenissen van ontsnapte vluchtelingen uit het 20e Transport.

Luc Tuymans, Our New Quarters, 1986, olie op doek, 80,5 x 120 cm
(MMK – Duitsland)

Luc Tuymans, Die Wiedergutmachung, 1989. Olie op karton, gemonteerd op multiplex, Olie op doek; diptiek 36,6 x 43 cm, 39,4 x 51,8 cm, (Privé-collectie)

in samenwerking met het PhotoBrussels Festival

De tentoonstelling Marokkaanse vrouwen – Tussen ethiek en esthetiek, een eigen creatie van het Centre de la Culture Judéo-Marocaine, bekijkt de regels voor het uiterlijk in de Marokkaanse esthetiek, onderzoekt de ethiek en de gebruiken die men aan vrouwen oplegt, evenals de – nog steeds aangevoerde – argumenten voor deze sterk gecodificeerde gebruiken .

Voor het eerst treden oude producties en recente creaties met elkaar in dialoog, in een rijke verhalende reis aan de hand van een grote hoeveelheid objecten uit de 16e eeuw tot heden. Traditionele en religieuze voorwerpen, kleding, ornamenten, talismannen en juwelen, archiefdocumenten, foto’s en tekeningen en oriëntalistische schilderijen uit de collectie Dahan-Hirsch die een bijzondere plaats inneemt in de bescherming van het culturele en beschavingserfgoed van Marokko, laten ons toe de grote historische en emotionele waarde ervan in te schatten.